Rodowód i 70 Lat Działalności LOK w służbie Rzeczypospolitej Polskiej

Rodowód i 70 lat działalności
Ligi Obrony Kraju w służbie
Rzeczypospolitej Polskiej

W roku 2014, roku jubileuszu 70‑lecia Ligi Obrony Kraju, jest szczególna okazja, aby na zebraniach ogniw lokowskich z udziałem ich sympatyków i przyjaciół oraz na uroczystych spotkaniach zasłużonych działaczy LOK przypomnieć rodowód i bogatą historię społecznej działalności naszej patriotyczno‑obronnej Organizacji. Jest to również doskonała okazja do przypomnienia wielu zasług tego patriotycznego ruchu społecznego, upowszechniającego znajomość historii naszego oręża, bohaterstwa uczestników walk obronnych i wyzwoleńczych Narodu Polskiego.

Organizacja nasza zrodziła się 70 lat temu, w 1944 roku, w trudnym wojennym okresie, na pierwszym skrawku ziemi polskiej, wyzwolonej spod okupacji niemieckiej, z głębokiej wdzięczności i szacunku społeczeństwa do Wojska Polskiego. Stała się w ciągu tych lat ogólnopolskim, patriotycznym stowarzyszeniem skupiającym w swych szeregach obywateli, głównie młodzież i rezerwistów Wojska Polskiego, dążących do umocnienia obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz gotowych do jej obrony, kultywując tradycje narodowe i tradycje oręża polskiego.

Liga Obrony Kraju jest wierną kontynuatorką i spadkobierczynią tradycji swych poprzedniczek – Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza i Ligi Przyjaciół Żołnierza.

Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza
21 VII 1944 r. – 21 VII 1950 r.

Geneza pierwszej poprzedniczki naszej Organizacji jest ściśle związana z wydarzeniami, które w lipcu i sierpniu 1944 r. rozgrywały się na wschodnich obszarach ziem polskich, wyzwolonych spod okupacji niemieckiej przez Armię Radziecką i walczącą wraz z nią I A rmię Wojska Polskiego.

To wówczas w powiecie siedleckim zrodził się i rozwinął ruch społeczny będący zalążkiem późniejszego Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza. Były to luźno tworzone Komitety Opieki nad Rannymi i Chorymi Żołnierzami, niosące pomoc żołnierzom leżącym w szpitalach wojskowych oraz Stowarzyszenia Przyjaciół Żołnierza, zbierające dary i upominki dla żołnierzy walczących na froncie lub zgrupowanych w obozach szkoleniowych. Z inicjatywy kapitana rezerwy Ignacego Płażewskiego pojawiła się w Siedlcach koncepcja powołania organizacji społecznej, która ujęłaby w formy organizacyjne żywiołowy, masowy ruch niesienia pomocy żołnierzom – wyzwolicielom przez społeczeństwo polskie.

Powołany w Siedlcach komitet organizacyjny opracował projekt statutu i program działania przyszłej organizacji. Jednocześnie komitet ten zredagował pismo do Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego, informujące o powstaniu Siedleckiego Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza. Z pismem tym oraz z projektem statutu TPŻ 15 sierpnia 1944 r. udała się do Lublina delegacja w składzie: Ignacy Płażewski i Aniela Wiśniewska. Naczelny Dowódca Wojska Polskiego 21 sierpnia 1944 r. zatwierdził statutu organizacji pod nazwą „Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza”. Ta data jest historycznym początkiem naszej poprzedniczki, właśnie Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza.

W Lublinie 5 listopada 1944 r. został powołany Tymczasowy Zarząd Główny TPŻ. Funkcję prezesa objął Stefan Matuszewski. Członkowie TPŻ w ramach organizowanej „Gwiazdki żołnierskiej” w grudniu 1944 r. zebrali i przekazali żołnierzom na froncie i w szpitalach tysiące paczek świątecznych. Najwięcej, bo około 70 tysięcy pochodziło z województwa lubelskiego.

W kształtowaniu żołnierskich nastrojów ważną rolę odgrywały wówczas proste, serdeczne listy do żołnierzy pisane przez dzieci i młodzież. Wyrażano w nich wdzięczność, solidarność i zachętę do dalszej walki z wrogiem, który za Wisłą jeszcze ciemiężył Polaków. Na przykład uczennica jednej z lubelskich szkół w liście wysłanym wraz z paczką do żołnierza walczącego na froncie napisała:

„...Gdzie byś nie był DROGI ŻOŁNIERZU, czy w bojach krwawych, czy w długich pochodach nużących, czy też stoisz na posterunku o karabin wsparty lub czuwasz na rubieży ziemi ojczystej – zawsze bije do Ciebie miłością ogromną serce Twojego rodaka. Służysz swojej Ojczyźnie, swemu narodowi i naród o Tobie pamięta...”

W tych jakże pięknych słowach listu lubelskiej uczennicy oddane są uczucia miłości i szacunku, jakim darzyła ludność wyzwalanych terenów na wschodnich krańcach Polski swych wyzwolicieli – żołnierzy WP. Jest w tym liście młodziutkiej członkini TPŻ wyrażona idea, która przyświecała narodzinom naszej poprzedniczki – Towarzystwu Przyjaciół Żołnierza, a która miała na celu niesienie pomocy żołnierzom, wspieranie ich frontowego trudu, krzewienie szacunku i uznania społeczeństwa polskiego do żołnierskiego czynu w krwawej walce o wolną i niepodległą Ojczyznę. Pisanie listów do żołnierzy, walczących z wrogiem na froncie lub leczących rany w lazaretach i szpitalach polowych, było jedną z masowych form wyrażania wdzięczności i miłości społeczeństwa do żołnierzy WP. Różna była treść tych listów, ale wspólna im była żarliwość z jaką autorzy listów zwracali się do żołnierzy.

W jednym z listów młody mieszkaniec wsi Słotwin na Lubelszczyźnie, 12‑letni Jasio Nowaczek napisał do rannego żołnierza przebywającego w szpitalu polowym:

„...Kochany Żołnierzyku! Jestem z Ciebie dumny, że dzielnie biłeś wroga. Życzę Ci rychłego powrotu do zdrowia. I żebyś jeszcze bił Niemca za mamusię i tatusia zamordowanych w Majdanku...”.

Tak wspominał ten fakt po latach sierżant rezerwy Marian Łyczek, wtedy leczący rany frontowe w szpitalu:

„...Kiedy przeczytałem ten list, nie mogłem ukryć łez. Postanowiłem, że muszę przetrwać, wylizać rany i walczyć dalej, aby nie zawieść tego młodego chłopca – sierotę. Forsowałem potem Odrę i doszedłem do Berlina. Po wojnie odwiedziłem tego chłopca, dorosłego już mężczyznę, aby Go ucałować i serdecznie podziękować za słowa otuchy, tak potrzebne w trudnych chwilach we frontowych zmaganiach z wrogiem...”.

Wiosną 1945 r., po wyzwoleniu województw środkowej Polski, w wielu miastach zaczęły powstawać pierwsze ogniwa TPŻ. Ten pionierski etap organizowania TPŻ w Wielkopolsce zapisał się odwagą i ogromnym poświęceniem wielu społecznych działaczy Towarzystwa, wśród których dominowali weterani Powstania Wielkopolskiego 1918/19, żołnierze Wojska Polskiego z września 1939 r., a także pracownicy służby zdrowia, którzy udzielali pomocy rannym i chorym żołnierzom polskim. Pierwsze Koło TPŻ w Poznaniu zostało zarejestrowane już 8 marca 1945 r. Jego grupę założycielską stanowiły pielęgniarki ze szpitala. Na czele tej grupy stała pani Elżbieta Karońska – zasłużona działaczka poznańskiego TPŻ, a później LPŻ i LOK. W Krotoszynie 23 marca 1945 r. powstał Zarząd Grodzki TPŻ, którego założycielką i pierwszym prezesem 12‑osobowego Zarządu była Pani Wanda Grabska. W skład Zarządu wchodziło wówczas 10 kobiet. W tworzeniu ogniw TPŻ w miastach dominowały kobiety, zwłaszcza pielęgniarki i pracownicy służby zdrowia.

Latem 1946 r. odbył się I Walny Zjazd TPŻ, a w listopadzie organizacja uznana została za stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1946 r. o uznaniu „Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza” za stowarzyszenie wyższej użyteczności, Dz.U. Nr 2, poz. 6). W styczniu następnego roku obwieszczeniem Prezesa Rady Ministrów otrzymała statut, co stanowiło prawne podstawy jej działalności (Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1947 r. w sprawie ogłoszenia stowarzyszenia wyższej użyteczności „Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza”).

Wejście w skład państwa polskiego Ziem Zachodnich i Północnych postawiło przed Towarzystwem Przyjaciół Żołnierza nowe, trudne problemy, wymagające szybkiego rozwiązania. Demobilizacja setek tysięcy żołnierzy, repatriacja i reemigracja milionów rodaków z zagranicy, akcje osadnicze na tych ziemiach wymagały zapewnienia transportu, żywności, a przede wszystkim warsztatów pracy i mieszkań dla milionów ludzi. TPŻ starało się udzielać pomocy administracji państwowej i wspierać ubogi skarb państwa. Wspólnie z Powiatowymi Urzędami Repatriacyjnymi i Komisjami Osadnictwa Wojskowego prowadziło masową akcję pomocy żołnierzom zwalnianym ze służby wojskowej i repatriantom, tworząc w większych miastach i na węzłach kolejowych „Gospody żołnierskie” i dworcowe punkty odżywcze na stacjach PKP, w których zdemobilizowani żołnierze, repatrianci i osadnicy wojskowi otrzymywali bezpłatne noclegi, wyżywienie oraz prowiant na dalszą podróż.

Po 1947 r. Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza zaczęło stopniowo odchodzić od zadań opiekuńczo‑charytatywnych, podejmując coraz szerzej prace kulturalno‑oświatowe z żołnierzami. Były to między innymi zakupy dla jednostek wojskowych, biblioteczek i sprzętu świetlicowego oraz udzielanie pomocy w organizowaniu kursów czytania i pisania dla żołnierzy analfabetów.

Począwszy od 1948 r., po uzyskaniu zgody Ministerstwa Oświaty i Wychowania, zaczęły powstawać szkolne koła TPŻ, do których coraz liczniej wstępowała młodzież. W kolejnych latach TPŻ zwiększało zakres podejmowanych, coraz trudniejszych, zadań związanych z pogłębianiem więzi społeczeństwa z Wojskiem Polskim, przestawiając się na pokojowe szkolenie. Szczególne znaczenie nadano pracy wychowawczej i kulturalno‑oświatowej oraz szkoleniowej wśród młodzieży, zwłaszcza poborowej.

Liga Przyjaciół Żołnierza
21 VII 1950 r. – 12 XI 1962 r.

W dniu 21 lipca 1950 r. obradujące w Warszawie zjazdy trzech organizacji: Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, Towarzystwa Przyjaciół ORMO i Polskiego Związku Krótkofalowców podjęły uchwały o zjednoczeniu się w jednej organizacji – Lidze Przyjaciół Żołnierza. Początek lat pięćdziesiątych wysunął na czoło przed LPŻ zadania związane z patriotycznym wychowaniem młodzieży i przygotowywaniem jej do służby wojskowej, z upowszechnianiem postępowych tradycji narodu i oręża polskiego oraz uświadamianiem ludności w zakresie ochrony przed bronią masowego rażenia. Zadania te, tak oto zostały określone w rezolucji Krajowego Zjazdu LPŻ:

„Dla podniesienia potencjału obronności naszego kraju Liga będzie krzewić sprawność fizyczną, zapoznawać jak najszerszy ogół społeczeństwa z wiedzą wojskową i wojskowo‑techniczną, ogarniając swym zasięgiem zwłaszcza młodzież, popularyzować Wojsko Polskie i jego bojowe tradycje”.

Kolejnym etapem procesu integracyjnego było połączenie z Ligą Przyjaciół Żołnierza 10 maja 1953 r. na Krajowej Konferencji Zjednoczeniowej dwóch organizacji – Ligi Morskiej i Ligi Lotniczej. Stworzyło to znacznie dogodniejsze warunki do podejmowania nowych i bardziej złożonych zadań, już wówczas związanych ze szkoleniem obronnym i politechnicznym. Prezesem Zarządu Głównego LPŻ został wtedy wybrany generał brygady Józef Turski. Z chwilą rozwiązania w 1955 r. Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”, Liga Przyjaciół Żołnierza przejęła od tej Organizacji bazę szkoleniową i sprzętową, większość kadry oraz byłych junaków, którzy wstąpili do kół i klubów LPŻ. Przejęcie broni sportowej i bojowej było początkiem rozwoju strzelectwa i sportów obronnych oraz powstawania klubów ogólno‑wojskowych i strzeleckich LPŻ. Liga przejęła po organizacji SP, do dalszej realizacji, również zadania w zakresie przysposobienia wojskowego i działalność sportową wśród młodzieży, głównie w strzelectwie i sportach obronnych. Wprowadzone zostały takie formy jak: letnie „Zawody Kościuszkowskie”, zimowe „Zawody Walterowskie”, wielobój łączności i morski, zawody pelengacyjne, tzw. łowy na lisa, zawody modelarskie, rajdy motocyklowe, regaty żeglarskie, spływy kajakowe, motorowe zloty gwiaździste oraz masowe zawody strzeleckie z broni kulowej i pneumatycznej.

Liga Przyjaciół Żołnierza stała się organizacją masową. Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniu wojska na fachowców technicznych podjęła się szkolenia poborowych. Wielu specjalistów wyszkolonych wówczas w LPŻ po spełnieniu obowiązku zasadniczej służby wojskowej podejmowało pracę w jednostkach gospodarki narodowej. Byli to: kierowcy samochodowi, radiotelegrafiści, telefoniści, płetwonurkowie itp. Szkolono również na kursach przedpoborowych kandydatów do szkół podoficerskich służby zasadniczej.

W 1959 r., w związku z przejęciem przez Ministerstwo Obrony Narodowej nadzoru państwowego nad LPŻ nastąpiło ścisłe powiązanie działalności tej Organizacji z zadaniami obronnymi państwa. W miarę narastania złożonych zadań służących bezpośrednio potrzebom Sił Zbrojnych i powszechnej samoobronie, powstała konieczność skupienia przez LPŻ większej uwagi na problematyce szkolenia specjalistycznego: organizacji kursów samochodowych wszystkich kategorii, płetwonurków, modelarzy, łącznościowców i wodniaków oraz na podnoszeniu efektywności klubów specjalistycznych i ośrodków szkoleniowych.

W wyniku dokonujących się w kraju zmian po Październiku ’56 pojawiły się w LPŻ procesy odśrodkowe. Pod koniec 1956 r. odłączył się od Ligi Przyjaciół Żołnierza pion lotniczy i ukonstytuował się Aeroklub PRL. Po sześciu latach współistnienia z szeregów Ligi wyodrębnił się także pion krótkofalarski, który reaktywował Polski Związek Krótkofalarski. Z Ligi Przyjaciół Żołnierza „odeszło” więc szkolenie i sporty lotnicze oraz częściowo krótkofalarstwo. Tendencje odśrodkowe występujące w pionie wodnym i częściowo motoryzacyjnym zostały przez aktyw Ligi opanowane, a proces rozczłonkowania Ligi został ostatecznie zahamowany.

Zapoczątkowanie dążenia do rozwijania społecznej działalności oficerów rezerwy wystąpiło na przełomie lat 1956‑1957. Wtedy to oficerowie rezerwy zwolnieni z zawodowej służby wojskowej w ramach częściowej redukcji Sił Zbrojnych zaczęli tworzyć terenowe Koła Oficerów Rezerwy przy Wojskowych Komendach Rejonowych. Praktyka wykazała jednak, że Koła Oficerów Rezerwy mogą się rozwijać i aktywnie działać tylko w warunkach posiadania szerokiego zaplecza społecznego i sprzętowego. Dlatego w 1960 r. postanowiono decyzją MON włączyć istniejące koła do Ligi Przyjaciół Żołnierza, która stosownie do swej struktury organizacyjnej przekształciła je w Kluby Oficerów Rezerwy LPŻ, posiadające szerokie możliwości angażowania oficerów rezerwy do społecznej działalności obronnej.

Liga Obrony Kraju
od 12 XI 1962 r.

Na IV Krajowym Zjeździe Ligi Przyjaciół Żołnierza 12 listopada 1962 r. podjęto uchwałę o zmianie nazwy organizacji na Ligę Obrony Kraju oraz ustalono znacznie szerszy program działania Ligi w dziedzinie patriotyczno‑obronnego wychowywania społeczeństwa, szkolenia dla Sił Zbrojnych i gospodarki narodowej oraz dalszego rozwoju sportów obronnych. Zjazd wybrał nowe władze Ligi. Prezesem został generał brygady Franciszek Księżarczyk. Funkcje tę pełnił do 1968 r., kiedy to prezesem Zarządu Głównego LOK wybrano generała brygady Zbigniewa Szydłowskiego.

Przekształcenie się LPŻ w Ligę Obrony Kraju nie było tylko formalną zmianą nazwy organizacji, ale stanowiło wyraz nowego etapu realizacji głównych założeń programowych Ligi oraz nowych, stale i ciągle rozwijanych i wzbogacanych koncepcji obronnych państwa.

W praktyce oznaczało to podjęcie przez Ligę, oprócz dotychczasowych, nowych zadań w systemie obrony terytorialnej. Ich głównym elementem stały się wyłonione i szkolone przez LOK terenowe, a później zakładowe oddziały samoobrony.

Jedną z płaszczyzn realizacji zadań wychowawczych LOK był aktywny i powszechny udział jej członków w ogólnopolskich obchodach rocznic związanych z walkami o wyzwolenie narodowe. Należały do nich:

– marsze patrolowe szlakami walk jednostek Wojska Polskiego oraz oddziałów partyzanckich, – rajdy motorowe i piesze z elementami obronnymi do miejsc historycznych bitew,

– rajdy „Szlakami Zdobywców Wału Pomorskiego”,

– masowa impreza patriotyczno‑obronna o cennych walorach wychowawczych „Biało‑Czerwona nad Odrą”, którą zamykała wielotysięczna manifestacja w Siekierkach,

– Młodzieżowy Teleturniej Marynistyczny pod nazwą „Polska leży nad Bałtykiem”, organizowany z okazji tradycyjnych, dorocznych „Dni Morza”. Szczególne miejsce w działalności Ligi zajmowały i zajmują doroczne obchody „Tygodnia LOK” i Święta Wojska Polskiego. Ważną funkcję informacyjną i wychowawczą spełniały wydawnictwa Ligi, w tym czasopisma takie jak: „Czata”, „Modelarz” i „Mały Modelarz”, „Plany Modelarskie” (wydawane w latach 1965‑1989) oraz „Kalendarz Kieszonkowy LOK”.

Dzięki rozbudowanej bazie szkoleniowej LOK coraz lepiej były realizowane zadania szkoleniowe przedpoborowych zlecane przez Ministerstwo Obrony Narodowej: kursy kierowców samochodowych (Wojskowe Kursy Kierwoców), płetwonurków i kandydatów do szkół podoficerskich zasadniczej służby wojskowej.

Ważnym impulsem, mobilizującym do coraz efektywniejszej działalności, było nadanie Lidze Obrony Kraju w 1974 r. przez Radę Państwa – Orderu Sztandaru Pracy I klasy. To wysokie odznaczenie stanowiło nie tylko powód do ogromnej satysfakcji dla szerokich rzesz członkowskich organizacji lokowskiej, ale zarazem było potwierdzeniem, że zyskała ona powszechny szacunek i uznanie władz państwowych i społeczeństwa.

W 1978 r. Prezesem Zarządu Głównego LOK został wybrany generał dywizji Wacław Jagas, który swą funkcję pełnił do 1982 r. W latach 1982‑1988 prezesem Zarządu Głównego LOK był generał dywizji Zygmunt Huszcza, a w latach 1988‑1991 funkcję prezesa Zarządu Głównego LOK pełnił generał broni Tadeusz Tuczapski.

W dniu 25 maja 1991 r. na Nadzwyczajnym Zjeździe Krajowym LOK Prezesem Ligi Obrony Kraju został wybrany pułkownik Grzegorz Jarząbek, który tę funkcję pełni piątą kadencję.

Liga Obrony Kraju przetrwała zmiany ustrojowe. Obecnie obowiązujący statut z 6 maja 2011 r. (uchwalony na XIV krajowym zjeździe delegatów LOK) określa LOK jako „ogólnopolskie, patriotyczne stowarzyszenie, skupiające w swoich szeregach obywateli dążących do umacniania obronności Rzeczypospolitej Polskiej oraz gotowych do jej obrony. Stowarzyszenie kultywuje tradycje narodowe i tradycje oręża polskiego. Nawiązuje do dorobku swoich poprzedniczek – Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza i Ligi Przyjaciół Żołnierza, a także Polskiego Białego Krzyża.”

Liga Obrony Kraju współpracuje z organami administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, a w szczególności z: resortami Obrony Narodowej, Edukacji Narodowej oraz Sportu, jednostkami wojskowymi i kuratoriami oświaty, a także organizacjami społecznymi, działającymi na rzecz wychowania patriotycznego i przygotowania obronnego społeczeństwa.

Warto przypomnieć cele działania LOK zapisane w Statucie:

LOK jest dobrowolnym i patriotycznym zrzeszeniem osób, które za cel działania stawiają sobie współuczestnictwo w:

1) kształtowaniu i umacnianiu w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodzieży, obywatelskiej postawy wobec spraw obronności Rzeczypospolitej Polskiej,

2) prowadzeniu działalności oświatowo‑wychowawczej oraz organizowanie wypoczynku dzieci i młodzieży,

3) wyrabianiu i utrwalaniu w społeczeństwie, szczególnie wśród młodzieży, pożądanych zainteresowań, nawyków i umiejętności ważnych z punktu widzenia zdolności obronnej Państwa oraz przydatnych w przygotowaniu społeczeństwa do zapobiegania i ewentualnego zwalczania zagrożeń okresu pokoju,

4) upowszechnianiu kultury fizycznej i turystyki, rozwoju dyscyplin sportu, w tym sportu wyczynowego, wchodzących w zakres zainteresowania Stowarzyszenia,

5) rozwijaniu i kontynuowaniu przez członków Stowarzyszenia uzdolnień artystycznych, literackich oraz wszelkich zainteresowań kulturą i sztuką,

6) podejmowaniu działań we współpracy z ogniwami samorządowymi (między innymi miejskimi ośrodkami pomocy społecznej, poradniami psychologicznymi) w celu zapobiegania przestępczości i patologiom społecznym wśród młodzieży.

7) rozwijaniu współpracy z organizacjami i środowiskami osób niepełnosprawnych w celu integracji ich z pełnosprawnymi.

Obchodząc piękny Jubileusz 70‑lecia LOK, z wielkim szacunkiem i uznaniem odnosimy się dzisiaj do zasłużonych i czcigodnych działaczy naszej Organizacji. Wielu z nich nadal efektywnie pracuje społecznie, pełniąc zaszczytne funkcje organizacyjne. Doświadczenie tych starszych działaczy były i są w pełni wykorzystywane w działalności statutowej Ligi.

Organizacja nasza, realizując swoje zaszczytne, statutowe zadania, na przestrzeni swego 70‑letniego istnienia jednoczyła wysiłki swoich członków i sympatyków – najpierw związanych z wyzwoleniem kraju i jego odbudową ze zniszczeń wojennych, a następnie z umacnianiem jego bezpieczeństwa, wzrostem siły obronnej, rozwojem szkolenia, sportów obronnych i politechnicznych.

Należy także podkreślić, że nasze osiągnięcia nie byłyby możliwe, gdyby nie życzliwość i zrozumienie ze strony władz administracyjnych i samorządowych, wojska, policji, placówek szkolno‑oświatowych i wielu przyjaciół, z którymi na co dzień łączą nas ścisłe związki.

Tworzą ją ludzie czynu i dużego zaangażowania społecznego.

	Opracował: JAN WILNER